Farba i Papier: Tworzenie pracy akwarelowej

3
Farba i Papier: Tworzenie pracy akwarelowej

W tworzeniu pracy akwarelowej istotną rolę odgrywa papier. Dzieje się tak ponieważ należy uznać, że twórca pracujący z tworzywem akwarelowym w równym stopniu co farbami posługuje się również papierem. Z tego względu, to, jaki papier wybierze twórca wpływa zarówno na sam proces malowania, jak i ostateczny efekt ukończonej pracy. Wybór papieru może być sprawą tak indywidualną, jak paleta barw i temat pracy. Nie należy do rzadkości posiadanie ulubionej powierzchni malarskiej w postaci papieru wytwarzanego przez określonego producenta. Niektórzy twórcy mogą zmieniać papier w zależności od tematu pracy, ponieważ cechy papieru będą wpływać na proces malarski.

Dobry papier akwarelowy


Wysokiej jakości odkwaszony papier jest stabilny, trwały i z łatwością wytrzymuje działanie pędzla i farby. Większość wysokiej klasy papierów artystycznych wykonywanych jest w 100% z bawełny, na cylindrycznych maszynach papierniczych. Wielu twórców decyduje się na użycie ręcznie czerpanego papieru, który będzie takiej samej lub lepszej jakości. Jeśli chodzi o grubość, czy też gramaturę papieru jest ona określona w międzynarodowym standardzie. Najbardziej rozpowszechniony jest papier o gramaturze 300 g/m2 (gramy na metr kwadratowy). W zależności od tego jak ‘mokre’ są prace wykonywane przez danego twórcę, papier może wymagać napinania lub nie. Dzięki napięciu papier podczas malowania nie będzie się zwijał ani wypaczał wraz z rozciąganiem włókien pod wpływem nakładania wilgotnej farby.

Klejenie i faktura

Obok zawartości włókien i grubości papieru, największy wpływ zarówno na proces malowania, jak i wygląd ukończonej pracy akwarelowej mają jego zaklejenie oraz faktura powierzchni.

Klejenie – zanim wykonany zostanie arkusz papieru, do masy papierniczej (pulpy) często dodawana jest wewnętrzna klejonka. Zamierzeniem takiego działania jest wzmocnienie go i zwiększenie jego trwałości. Najważniejszy jednak w procesie przygotowywania papieru jest etap końcowy, w czasie którego papier jest zaklejany z zewnątrz.

Zaklejanie papieru zabezpiecza go przed pochłanianiem farby w sposób, w jaki papierowy ręcznik pochłania wylaną kawę. Dobre zaklejenie powierzchni papieru akwarelowego pozwala na płynne rozprowadzenie farby pędzlem i utrzymanie jej na powierzchni pracy. To z kolei daje twórcy czas niezbędny do obróbki pracy poprzez nakładanie laserunków, tonowań i pociągnięcia pędzla zgodne z jego artystycznym zamierzeniem. Zewnętrzne zaklejenie papieru pomaga również w uzyskiwaniu ostrych konturów oraz zapewnia zachowanie świetlistości pracy w momencie jej wyschnięcia. Większość papierów akwarelowych jest mocno klejonych, co daje optymalną twardość i wsiąkliwość do zastosowania farb wodnych. Należy jednak pamiętać, że użycie zbyt dużej ilości kleju może sprawić, że powierzchnia pracy nie będzie przyjmować farby. Z drugiej strony zbyt mała ilość kleju sprawi, że farba będzie się pienić i wsiąkać w powierzchnię, tworząc jednocześnie nierówne obszary matowiejącej farby przy brzegach.

Tradycyjnym materiałem klejącym używanym w przypadku papieru akwarelowego jest żelatyna pochodzenia zwierzęcego. Dzięki jej zastosowaniu można uzyskać optymalną równowagę między wsiąkliwością papieru a jego odpornością. Wiele marek, jak np. Arches® nadal używa w swojej produkcji kleju żelatynowego. Jednakże, dostępne są również papiery klejone innymi materiałami. Marka Fabriano® reklamuje się jako producent nie wykorzystujący w procesie wytwarzania swoich papierów akwarelowych substancji pochodzenia zwierzęcego. Nawet w przypadku określenia papieru jako „mocno klejony", ilość użytego kleju powierzchniowego, a tym samym sposób jego oddziaływania z farbą akwarelową może się różnić w zależności od producenta, a nawet w zależności od rodzaju papieru u tego samego wytwórcy.

Akwarela QoR na papierze Arches HP 300g

farba akwarelowa QoR® na papierze Arches® 300 g/m2 tłoczonym na gorąco

Akwarela QoR na papieze Arches CP 300g

farba akwarelowa QoR® na papierze Arches® 300 g/m2 tłoczonym na zimno

Akwarela QoR na papierze Farbriano Artist 190

farba akwarelowa QoR® na papierze Fabriano® Artistico 300 g/m2

Akwarela QoR na papierze czerpanym RGH

farba akwarelowa QoR® na pap. ręcznie czerpanym Twinrocker™ RGH 400 g/m2

Powierzchnia – powierzchnia papieru również ma bezpośredni wpływ na to, w jaki sposób farba zachowuje się na danym podłożu. W przeciwieństwie do zaklejenia, różnica w fakturze jest łatwo zauważalna. Tradycyjnie akwareliści mają do wyboru trzy rodzaje papieru: tłoczony(prasowany) na gorąco (lub nie prasowany na gorąco)
Jeśli chodzi o powierzchnię papieru, szeroka gama różnorodnych jego rodzajów oferowanych przez producentów może być zarówno ekscytująca, jak i deprymująca. Ekscytująca, ponieważ daje twórcom tak szeroki wybór, deprymująca, ponieważ oferowane opcje są bardzo subiektywne. Należy pamiętać, że nie istnieje standardowe oznakowanie informujące czym jest powierzchnia prasowana na gorąco, na zimno, czy też szorstka. W tej kwestii twórcy muszą się zdać na oznakowanie umieszczone na papierze przez danego producenta. Papier 'prasowany na gorąco' jednej marki może w rzeczywistości przypominać fakturą papier 'prasowany na zimno' innej marki. Podobnie 'prasowany na zimno' jednego producenta może być podobny do powierzchni 'szorstkiej' innego. Dodatkowo, ponieważ możliwe jest malowanie na każdej z dwóch stron dobrego papieru akwarelowego, każdy arkusz daje możliwość wybrania jednej z dwóch opcji faktury. Z punktu widzenia twórcy ważniejsze jest, żeby zwrócić uwagę na sposób w jaki powierzchnia i zaklejenie wpływają na proces malowania, niż obsesyjnie trzymać się określeń umieszczanych na etykiecie.

QoR ultramaryna Farbriano CP

Fabriano® prasowany na zimno, tradycyjny biały papier, gramatura 300 g/m2, farba akwarelowa QoR® Ultramarine Blue (PB29, pół-barwiąca, półprzezroczysta, granulująca)

magenta QoR farbiano CP

Fabriano® prasowany na zimno, tradycyjny biały papier, gramatura 300 g/m2, farba akwarelowa QoR® Quinacridone Magenta (PR122, barwiąca, przezroczysta, nie granulująca)

Powierzchnia a charakter farby

Brak lub obecność (oraz głębokość)  nierówności na powierzchni papieru działa również w szczególny sposób na farbę płynną. To współoddziaływanie może się różnić w zależności od charakteru pigmentu oraz procesu nakładania farby. Farby transparentne w mniejszym stopniu oddziałują z fakturą papieru, dając efekt gładszej powierzchni. Na szorstkich oraz prasowanych na zimno papierach, farby osadowe będą ulegać granulacji, gromadząc się w strukturze papieru i nadając pracy ziarnisty wygląd. Delikatne uderzanie w papier podczas schnięcia farby wspomaga tego rodzaju rozwarstwianie. Pokazane powyżej przykłady ilustrują opisywane różnice. Błękit Ultramarine Blue (PB29, pół-barwiąca, półprzezroczysta, granulująca) zebrała się w zagłębieniach papieru, podczas gdy w przypadku Quinacridone Magenty (PR122, barwiąca, przezroczysta, nie granulująca) takie zjawisko nie wystąpiło. Obie próbki wykonano na tłoczonym na zimno tradycyjnym białym papierze akwarelowym Fabriano. Efekty mogą być jeszcze bardziej ciekawe i zaskakujące w przypadku użycia mieszanki pigmentów transparentnych i granulujących.

Różnice faktury w zależności od producenta


Ponieważ każda firma produkująca papier ma swoje własne procesy i receptury produkcji tego materiału, papiery różnych marek mogą się od siebie znacznie różnić. Pokazane niżej przykłady porównują różne rodzaje papieru: szorstkie papiery akwarelowe Lanaquarelle®, Twinrocker™ (ręcznie czerpany) oraz Arches. Warstwy barwne zostały wykonane farbami QoR Quinacridone Magenta (PR122, transparentna, barwiąca) oraz Viridian Green (PG18 pół-transparent, pół-barwiąca). Papier Lanaquarelle® posiada równą na całej powierzchni szorstką fakturę i był najmniej zaklejony z pokazanych próbek. Z tego powodu granice pociągnięć pędzla są nieco bardziej miękkie, a warstwy farby bardziej stonowane. Mocne zaklejenie papieru Twinrocker pozwala farbie pozostać wyraźnie oddzieloną, nawet przy wielu warstwach, tworząc ostre granice i dając najbardziej żywe kolory z trzech próbek. Szorstki papier Arches ma najwyraźniejszą teksturalną różnorodność z podanych trzech przykładów. W tym przypadku kolory są bardziej intensywne, a brzegi wyraźniej zarysowane niż w przypadku Lanaquarelle®. Wskazuje to również, że papier jest mocno zaklejony, mniej jednak niż Twinrocker. Nieco granulująca farba Viridian osiada w zagłębieniach powierzchni papieru dając optycznie efekt cętkowanej mieszanki czerwieni i zieleni, co eksponuje dodatkowo szorstką fakturę tych papierów.

akwarele 5 warstw QoR Lana

Papier akwarelowy szorstki Lanaquarelle®. Pięć warstw kolorów Quinacridone Magenta i Viridian.

akwarele 5 warstw QoR Twinrocker

Papier akwarelowy szorstki Twinrocker™ . Pięć warstw kolorów Quinacridone Magenta i Viridian

akwarele 5 warstw QoR Arches

Papier akwarelowy szorstki Arches®. Pięć warstw kolorów Quinacridone Magenta i Viridian.

Zagłębiając się w kwestie doboru odpowiedniego papieru, pomocne może okazać się zwrócenie uwagi na niektóre podstawowe różnice. Gładka powierzchnia papierów prasowanych na gorąco wspaniale podkreśla  linearne pociągnięcia pędzla i precyzyjne detale. Z drugiej strony, na takich powierzchniach farba ma tendencję do opornego wsiąkania, gromadzenia się w niewielkie rozlewiska, a także tworzenia niepożądanych wykwitów. Na papierze prasowanym na gorąco trudniej będzie tworzyć duże, równe powierzchnie barwne. Dodatkowo, powierzchnia takiego papieru może mieć niewielkie obszary, które będą bardziej chłonąć farbę, tworząc nieregularne plamki. Powierzchnie szorstkie mają najbogatszą fakturę, idealnie sprawdzającą się w przypadku mniej regularnych warstw farby i efektów ekspresyjnych. W przypadku papierów o szorstkiej powierzchni należy jednak pamiętać, że mogą one nie sprzyjać wykonywaniu gładkich form o precyzyjnie zarysowanych konturach, bądź też detali.

Mniej więcej pośrodku spektrum papierów prasowanych na gorąco i szorstkich plasują się papiery prasowane na zimno. Charakteryzują się one średnim poziomem faktury, a jednocześnie mają ziarnistość i chłonność wystarczającą na nakładanie w kontrolowany sposób warstw barwnych. Papiery prasowane na zimno dają twórcy największą elastyczność, co prawdopodobnie tłumaczy dlaczego są to obecnie najbardziej popularne powierzchnie akwarelowe.

Akwarele QoR na papierze Arches CP i RGH

Od lewej Arches® papier prasowany na zimno, strona formowana, od prawej Arches® papier szorstki prasowany na zimno 

Zaklejenie papieru - więcej czasu na obróbkę pracy

Tradycyjne podejście do tworzenia gładkich warstw polega na rozprowadzaniu pozostałości farby na brzegach malowanej powierzchni do nowego pociągnięcia pędzla, w miarę jak zamalowywanie przesuwa się w dół papieru. Tego rodzaju technika tworzy tymczasowo rozlewisko farby na papierze. Farby mocniej barwiące mogą dawać w efekcie prążkowane warstwy, ponieważ pigment barwi papier dwukrotnie, w miejscu gdzie pozostałości po pociągnięciu pędzla nakładają się na siebie i gdzie tworzy się małe rozlewisko. Farby granulujące lub osadowe również mogą tworzyć ciemniejsze pręgi, ponieważ pigment ma więcej czasu, żeby osiąść na dole każdego pociągnięcia pędzla, w miarę zamalowywania pracy w dół. Powierzchnia „mocno zaklejona” daje twórcy nieco więcej czasu w momencie nakładania kolejnych warstw farby, zmniejszając charakterystyczne prążkowanie. W podobny sposób, jeśli konieczne jest usunięcie farby w celu odzyskania jaśniejszej powierzchni, transparentna powierzchnia zaklejenia pomiędzy farbą a papierem okaże się w tej sytuacji pomocna. Należy jednak pamiętać, że każdy ruch mokrego pędzla na powierzchni pracy malarskiej wpływa rozluźniająco na zaklejenie powierzchni, redukując tym samym barierę pomiędzy farbą a papierem.

Sięgnij po akwarele i ciesz się tworzeniem!

Jest wiele niuansów i subtelnych różnic, które kryją się pod hasłami „mocno zaklejony”, „prasowany na gorąco”, „prasowany na zimno” czy też „szorstki”. Eksperymentowanie z papierem akwarelowym jest jedynym sposobem, który pozwoli ostatecznie stwierdzić jaki rodzaj zaklejenia papieru oraz faktury najlepiej współgra z indywidualnym stylem, rytmem i procesem twórczym.

Autorka: Cathy Jennings

Komentarze do wpisu (3)

10 grudnia 2021

bardzo pomocne! dzięki za umieszczenie

13 grudnia 2021

Te porady na pewno przydadzą się niejednemu artyście. Super. clemens.pl

12 lutego 2024

Dziękuję, przydatny wpis. A podpowiesz mi dlaczego mechaci mi się papier w trakcie malowania? I to już na samym początku. Różne papiery używałam i ciągle mam ten problem Pozdrawiam, Ola

Submit
do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium