Jacquard FERRIC AMMONIUM CITRATE 230g - Cytrynian żelazowo-amonowy do cyjanotypii

Cyjanotypia jest starą techniką fotograficzną, dającą charakterystyczne odbitki w kolorze pruskiego błękitu. Opracowana w połowie XIX wieku cyjanotypia szybko zyskała uznanie jako niedroga metoda reprodukcji fotografii, dokumentów, map i planów (stąd nadal używany w architekturze termin „blueprint”, czyli „niebieska odbitka” oznaczający plan). Sławę zyskała również dzięki Annie Atkins i innym biologom-badaczom, którzy używali tej techniki do katalogowania próbek roślin – były to pierwsze w historii fotogramy! Cyjanotypia wybacza wiele błędów, jest prosta, bezpieczna i niedroga. Jako jedna z pierwszych technik fotograficznych nadal znajduje zastosowanie wśród entuzjastów technik alternatywnych a odczynniki do cyjanotypii są często pierwszymi poznawanymi na zajęciach z alternatywnych technik fotograficznych. 

Jak to się dzieje?
Odpowiedź na to pytanie może bardzo techniczna, ale wytłumaczymy jak wygląda reakcja zachodząca w cyjanotypii na poziomie cząsteczkowym:
Wszystkie sole żelaza (żelazo III) w połączeniu z substancjami organicznymi stają się wrażliwe na światło. Cytrynian żelazowo-amonowy, o symbolu C6H8FeNO7 jest jedną z takich substancji. W technice cyjanotypii ten światłoczuły związek mieszany jest z żelazicyjankiem potasu i wodą i tworzy emulsję światłoczułą. Miksturą tą pokrywa się powierzchnię tkaniny lub papieru. Ekspozycja na światło ultrafioletowe powoduje rozpad związku poprzez utlenienie, w wyniku czego uwalnia się węgiel w formie kwasu węglowego i tworzy nowy związek żelaza. Naświetlony wydruk jest następnie zanurzany w wodzie wywołując reakcję pomiędzy nowym związkiem żelaza (nadtlenkowa sól żelaza) a żelazicyjankiem potasu. Ciemnoniebieski związek, błękit pruski lub heksacyjanożelazian (II) żelaza (III) tworzy się we włóknach. Im więcej światła pada na substrat, tym więcej błękitu powstaje.

Jaki jest przepis na cyjanotypię?
• Roztwór A: 20% roztwór wodny cytrynianu żelazowo-amonowego
• Roztwór B: 9% roztwór żelazicyjanku potasu
A : B = 1 : 1 = ostateczny roztwór zwany roztworem światłoczułym.

Instrukcja wykonania:
1. Rozpuść 40 g (około 2 łyżki stołowe) żelazicyjanku potasu w 400 ml (1,7 szklanki) wody, aby uzyskać ROZTWÓR PODSTAWOWY A. Odczekaj 24 godziny, aż proszek całkowicie się rozpuści.

2. Rozpuść 100 g (około 0,5 szklanki) cytrynianu żelazowo-amonowego w 400 ml (1,7 szklanki) wody, aby uzyskać ROZTWÓR PODSTAWOWY B. Odczekaj 24 godziny, aż proszek całkowicie się rozpuści.

3. W przygaszonym świetle zmieszaj równe części ROZTWORU A i ROZTWORU B, aby wytworzyć sensybilizator. Wymieszaj tylko tyle, ile potrzebujesz, ponieważ sensybilizator zachowuje właściwości tylko przez 2-4 godziny.

4. Pokryj mieszaniną papier lub tkaninę i pozostaw do wyschnięcia na powietrzu w ciemności. Papier może być podwójnie powlekany, w celu uzyskania gęstszych wydruków. Tkanina może być powlekana roztworem światłoczułym lub w nim zanurzana.

5. Wykonuj naświetlanie w świetle słonecznym (1-30 minut, w zależności od warunków) lub w świetle UV, umieszczając na powlekanej powierzchni obiekty lub negatyw filmu, aby stworzyć obraz. (Uwaga: nadmierna ekspozycja jest prawie zawsze lepsza niż niedoświetlenie).

6. Przetwarzaj wydruki w kuwecie lub wiadrze z zimną wodą. Płucz przez co najmniej 5 minut, zmieniając wodę, aż woda będzie czysta. Nie używaj mydła. Po zwilżeniu nadruk zmieni kolor z brązu na niebieski. Aby wydruki zmieniły ostatecznie kolor na ciemnoniebieski, zanurz wypłukane wydruki w rozcieńczonym roztworze nadtlenku wodoru, a następnie spłucz.

7. Wysusz wydruki na czystej tkaninie, papierze gazetowym lub bibule. Jeśli w kroku 6 nie użyłeś/łaś nadtlenku wodoru, wydruki będą powoli utleniać się do ostatecznego, ciemnoniebieskiego koloru w ciągu około 24 godzin.

UWAGI:
• Używaj wody destylowanej, jeśli woda z kranu jest twarda.
• Roztwory podstawowe są stabilne przez długi czas i mogą być użyte jako składniki sensybilizatora, gdy tylko będziesz gotowy do powlekania podłoża.
• Z czasem w roztworze cytrynianu żelazowo-amonowego (ROZTWÓR PODSTAWOWY B) może pojawić się pleśń. Nie wpływa to na działanie chemii. Przed użyciem zbierz pleśń lub przelej roztwór przez filtr do kawy.
• Światłoczuły papier lub tkanina mogą być składowane i przechowywane. Zużyj je w ciągu 6 miesięcy, aby uzyskać najlepsze rezultaty. Przechowuj w chłodnym, suchym miejscu, najlepiej w szczelnej torbie, aby uniknąć utleniania.
• Powlekany papier lub tkanina mogą z czasem ciemnieć. Jeśli wydają się ciemne, niekoniecznie są przeterminowane; przetestuj je — być może będą wymagały dłuższego płukania w cieplejszej wodzie.
• Odbitki w cyjanotypii mają charakter archiwalny. Mogą jednak żółknąć, poddane działaniu fosforanów lub roztworów o wysokim pH. Tkaniny z nadrukiem cyjanotypowym należy zawsze prać w zimnej wodzie przy użyciu detergentów nie zawierających fosforanów. Obchodź się z nimi ostrożnie, ponieważ pot lub kremy do rąk również mogą powodować przebarwienia.
• Nie mocz tkaniny ani papieru przed naświetlaniem lub w jego trakcie. Przed dotknięciem tkaniny lub papieru upewnij się, że masz suche ręce oraz że powierzchnia drukowania i używane przedmioty są suche.
• Tkaninę do cyjanotypii można wyprasować przed naświetleniem — wystarczy użyć suchego żelazka, z którego nie wycieka woda. Prasuj tylną stronę (nie stronę do nadruku) i zachowaj ostrożność.